کد مطلب:25112 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:19

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

تعيين آثار يقين از ديدگاه آيات قرآن را بيان فرماييد.

يقين در قرآن : يقين عبارت است از جزم به ثبوت محمول براي موضوع و جزم به امتناع سلب محمول از موضوع و قابل زوال نبودن جزم اول و دوم . بنابراين ، در يقين چهار شرط است و با اين شرطها، ظن وشك و حتي جهل از قلمرو يقين خارج مي شوند .چرا كه در ظن و شك جزم به نبوت محمول و جزم به امتناع سلب محمول از موضوع وجود ندارد و درجهل نيز هر چند جزم به ثبوت موضوع براي محمول و جزم به امتناع سلب محمول از موضوع وجود دارد ليكن اين هر دو جزم با شبهه يا با برهاني كه برخلاف آن اقامه شود زايل مي گردد ولي يقين غيرقابل زوال است . قرآن كريم از ضرورتي كه حاصل شرايط چهارگانه يقين است با عباراتي از قبيل ( ( لاريب فيه ) ) و مانند آن ياد مي نمايد مثلا مي فرمايد : ( ( ذلك الكتاب لاريب فيه هدي للمتقين ؛ در آن كتاب ( قرآن ) ترديدي در آن راه ندارد و هدايت براي متقين است ) ) ، ( بقره / 2 ) . مفاد لاريب اين است كه قرآن ضرورتا حق است و چون در آن كتاب دعوت به مبد و معاد دعوي وحي و رسالت است ،دعوي آن نيز ضرورتا حق مي باشد .در جاي ديگر مي فرمايد : ( ( ربنا انك جامع الناس ليوم لاريب فيه ؛ پروردگارا تحقيقا تو مردم را براي پاداشي درروزي كه وقوع آن ترديدناپذير است جمع مي نمايي ) ) ، ( آل عمران / 9 ) مفادآن اين است كه فرا رسيدن روزي كه پروردگار در آن بندگان را جمع مي نمايدضرورتا حق است . نگا : معرفت شناسي در قرآن ، آيت الله عبدالله جوادي آملي ، اسرا قم ، چاپ اول 1378ش ، ج 13، تفسير موضوعي ، صص 255 -256 .واژه يقين به معناي پيش گفته با مشتقات گوناگون در قرآن چندين نوبت تكرار شده است [ نگا : رعد/ 2 - بقره / 4 و 118 - مايده / 50 - نمل / 3 و 82- روم / 60 - لقمان / 4 - سجده / 24 - جاثيه / 4 و 20 - طور/ 36 - حجر/99 - واقعه / 95 - حاقه / 51 - مدثر/ 47 - نسا/ 157 - انعام / 75 - شعرا/24 - دخان / 7 - ذاريات / 20 ] از ديدگاه قرآن يقين داراي مراتبي است : علم اليقين ، عين اليقين و حق اليقين . قرآن كريم علم اليقين را پلي براي عين اليقين قرار داده است ، ( تكاثر/ 5 و 6 ) اگر يقين از مرحله معرفت مفهومي و ذهني به معرفت عيني و خارجي بار يابد، انسان آنچه را كه به آن معرفت مفهومي و ذهني دارد، بالعيان مشاهده خواهد كرد .در آيات تكاثر خداوندمي فرمايد اگر آدمي به علم اليقين برسد مي تواند جهنم را ببيند؛ يعني اگر به مرحله علم اليقين برسيم ره توشه اي داريم كه ما را با عين اليقين آشنامي سازد .بالاتر از آن ( ( حق اليقين ) ) است ، حق اليقين آن است كه انسان نه تنهاشاهد حق باشد بلكه عين شهود قرار گيرد و فاني از غير و باقي بالله شود .ازخود چيزي نداشته باشد و در معرفت الهي غرق شود .از ديدگاه قرآن ( ( حق اليقين ) ) يعني يقين حقي كه بالاتر از آن در بخش معرفت نمي توان فرض كرد، ( حاقه / 51 ) . در باب يقين نگا : مراحل اخلاق در قرآن ، آيت الله عبدالله جوادي آملي ، اسرا قم ، 1377، ج 11 تفسير موضوعي ، ص 351 - 356.به هر روي بايد توجه داشت كه يقين مفهومي و ذهني و در واقع علم و جزم به ثبوت محمول براي موضوع و جزم به امتناع سلب محمول از موضوع وقابل زوال نبودن اين دو جزم غير ازيقين عيني و شهود حقيقت است . من يقين دانم كه عين حكمت است == ليك مقصودم عيان و رويت است == آن يقين مي گويدم خاموش كن ==حرص رويت گويدم نه جوش كن == ( مثنوي ،دفتر دوم ، ابيات 1821 و 1822 ) نتايجي كه از آيات در باب يقين مي توان گرفت چنين است : 1- آيات الهي مي توانند علتي براي حصول يقين به خداوند باشند، ( رعد/ 2 ) . 2- آنان كه از تباه شدن در خيالات و پندارهاي بازيگرانه ذهني و غرق شدن در جهالت ها خودداري نموده و به مقام شامخ تقوا رسيده اند به آخرت يقين دارند، ( بقره / 4 ) . 3- وصول به يقين بدون معرفت وكار و كوشش قابل تحقق نيست ، ( حجر/ 99 ) . 4- بهره وران از يقين راه خويش را ادامه داده و باكي از موانع در سير خود ندارند، ( سجده ،/ 24 ). در اين باره رجوع كنيد به : شناخت از ديدگاه علمي و ديدگاه قرآن ، ص 493 - 499.5- يقين چون از شوون معرفت و علم است به معروف و معلوم تعلق مي گيرد و چون اسماي حسناي الهي كه معروف است تعدد دارد معرفت هاو يقين ها متنوع خواهند بود و هر معرفتي در حد خود از يقين برخوردارند .ازاين رو مي توان براي يقين انحاي گوناگوني به لحاظ متعلق آن تصور كرد .6-عمده مراتب يقين بر حسب متعارف يقين علمي ( علم اليقين ) ، يقين عيني ( عين اليقين ) و يقين حقي ( حق اليقين ) است ، ( نگا : تسنيم ( تفسير تربيتي قرآن مجيد ) ، آيت الله عبدالله جوادي آملي ، نشر اسرا قم ، چاپ اول پاييز1378ش ، ج 2، ص 205 و 206 ) . 7- چون متعلق يقين كه اسماي حسناي الهي است نامحدود مي باشد، حد خاصي از حصول يقين يا شهودآن را نمي توان پايان مرحله يقين دانست . حقيقت يقين نوري است تشكيكي كه هم فزوني پذير است و هم حد خاصي ندارد، ( همان و ميزان الحكمه ،محمد محمدي ري شهري ، مكتب الاعلام اسلامي قم ، چاپ اول 1363ش ،ج 10، ص 790 ) . ;